TRYPTYK JASNOGÓRSKI II – Kaplica Golgoty Wschodu

Druga część Tryptyku Jasnogórskiego traktująca o projekcie Kaplicy Golgoty Wschodu w Bastionie Św.Barbary na Jasnej Górze autorstwa Atelier PS zamieszczona została w numerze 4/2020 magazynu ŚLĄSK.

Projekt koncepcyjny Kaplicy Golgoty Wschodu, ulokowanej w Bastionie Św.Barbary na Jasnej Górze opracowany przez Atelier PS w roku 2004 został przez ojców paulinów przedstawiony papieżowi Janowi Pawłowi II na audiencji w tym samym roku  i przez Niego pobłogosławiony.

Projektowi towarzyszył opis, z takim oto przytoczonym fragmentem… Bastion jest  doskonale dostępny od strony głównej południowej bramy, jak i zachodniego wejścia od strony parkingów.  Wejścia,  pozwalają dostać się w istniejącą przestrzeń przesklepionego kolebą ceglanego korytarza usytuowanego pomiędzy ścianami mniejszego starszego bastionu, a zewnętrznymi kilkumetrowej grubości murami nowszego bastionu.  Pozostawiony jest jego kształt. Ceglana faktura murów podlega jedynie oczyszczeniu i konserwacji. Zastosowana cegła to w większości dobrze wypalona „wiśniówka” o litej, niezniszczonej strukturze, ze sporadycznie pojawiającymi się słabo wypalonymi „kopciówkami”. Widoczna jest cegła formowana ręcznie, jak i kształtowana maszynowo. Ciemna granitowa posadzka i korytarz podświetlany światłem sączącym się ze szczelin między podłogą, a ścianami  stanowią oprawę dla stu kilkudziesięciu krzyży. To obraz drogi krzyżowej tych, którzy zginęli w Katyniu, Charkowie, Miednoje i innych, nieznanych do dziś miejscach. Na krzyżach ulokowano tabliczki wotywne z nazwiskami zamordowanych. Na każdym krzyżu sto kilkadziesiąt nazwisk – na wszystkich dwadzieścia cztery tysiące. Przestrzeń wypełniona lasem krzyży wykonanych z sosen lasu katyńskiego – przeciskamy się pomiędzy nimi w klaustrofobicznej przestrzeni poszukując nazwisk nam bliskich (przy wejściu można na liście komputerowej znaleźć nazwisko i tym samym spowodować, by podświetlił się krzyż z tabliczką o tym nazwisku). Znajdujemy podświetlony krzyż, tak jak sektor cmentarza wojskowego – szukamy nazwiska – znajdujemy …. Uczestniczymy w swoistej drodze krzyżowej w lesie katyńskim, w lesie krzyży …. Z wąskiej, przesklepionej przestrzeni okalającego korytarza wchodzimy przez przekute pod oryginalnymi łukami przejścia do ascetycznej z kolei, pustej przestrzeni kaplicy. Kaplica wydrążona jest w ziemi i skale, we wnętrzu starych murów. W kaplicy dominuje spokój. Ciemna posadzka hallu przechodzi tu w jasny kamień. Ściany częściowo z odkrytej cegły, głównie jednak z ciosanego rodzimego białego kamienia wapiennego na kształt groty. To na jego tle usytuowany jest potężny, z cedrowego drewna wyrzeźbiony, prosty Chrystusowy krzyż. 

             Niewielki świetlik rzuca światło naturalne na krzyż i ołtarz wydobywając je spośród mroku kaplicy. Za nimi natomiast natomiast pojawia się wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej – Królowej Polski. Ten sam, którego oryginał ulokowany jest w pobliskim Sanktuarium, lecz nieco inny, większy i równocześnie niematerialny. Pojawiajacy się i znikający. Wyobrażany jakże często tam, na obczyźnie. Tu podobnie zjawia się, tym razem przy dźwiękach muzyki specjalnie na tę okazję skomponowanej przez Wojciecha Kilara. Obecny jest dzięki współczesnej trójwymiarowej technice holograficznej. Muzyka dopełnia kształt przestrzenny obiektu. Jest integralną częścią Golgoty Wschodu. Słyszalna już przy wejściu do lasu katyńskich krzyży, w miarę podążania ku kaplicy wzmaga się, by kulminować przed obrazem Królowej Polski, przy ołtarzu. 

            Tylko stojąc blisko ołtarza można zobaczyć skrawek nieba przez pryzmę szklanego świetlika. Pochylają się nad nim zasadzone na dachu Golgoty Wschodu sosny, świerki i brzozy. Czuwają nad tymi co pod ziemią . Tyle z opisu koncepcji …

Marek Skwara